Unia Europejska musi pilnie wyjaśnić swoje intencje w związku z czasowym przywróceniem kontroli na granicy między Irlandią Północną a Irlandią - oświadczył w piątek wieczorem brytyjski premier Boris Johnson.

W piątek Komisja Europejska wprowadziła mechanizm autoryzacji eksportu szczepionek przeciw Covid-19 z terytorium UE, co jak wyjaśniono, ma zagwarantować, że ich dostawy do UE będą na zakontraktowanym poziomie. W konsekwencji tej decyzji przywróciła kontrole graniczne między Irlandią a Irlandią Północną, aby zapobiec eksportowi przez granicę szczepionek, mimo że Irlandia Północna nie importuje sama szczepionek, lecz dostaje je w ramach zakupów dokonywanych przez rząd brytyjski.

"Wielka Brytania ma prawnie wiążące umowy z dostawcami szczepionek i oczekiwałaby, że UE, jako przyjaciel i sojusznik, nie zrobi niczego, co zakłóci realizację tych umów. Rząd brytyjski powtórzył, jak ważne jest zachowanie korzyści płynących z porozumienia wielkopiątkowego z Belfastu i zobowiązań, które zostały podjęte wobec obu społeczności" - oświadczył rzecznik brytyjskiego premiera.

Zgodnie z umową o warunkach brexitu, Irlandia Północna pozostała częścią unijnego jednolitego rynku w zakresie obrotu towarami, a zatem wszystkie produkty z UE do tej brytyjskiej prowincji powinny być eksportowane bez kontroli granicznych. Takie postanowienie pozwala na uniknięcie powrotu twardej granicy między Irlandią a Irlandią Północną, co jest kluczowe dla procesu pokojowego w tej brytyjskiej prowincji.

UE powołała się na art. 16 protokołu w sprawie Irlandii Północnej będącego częścią umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa ze Wspólnoty, który pozwala obu stronom na jednostronne zawieszenie tych postanowień w przypadku uznania, że w wyniku obowiązywania protokołu nastąpiłyby "poważne trudności gospodarcze, społeczne lub środowiskowe".

Jednak zastosowanie tego artykułu uznawano za ostateczność, a w czasie zeszłorocznych negocjacji między Brukselą a Londynem w sprawie przyszłych relacji, to UE oskarżała brytyjski rząd o chęć złamania postanowień dotyczących Irlandii Północnej.

"Jest to uzasadnione jako środek zabezpieczający zgodnie z art. 16 tego protokołu w celu uniknięcia poważnych trudności społecznych spowodowanych brakiem dostaw, które mogłyby zakłócić prawidłowe przeprowadzenie kampanii szczepień w państwach członkowskich" - oświadczyła UE.

Oburzenie decyzją UE wyraziła wcześniej szefowa rządu północnoirlandzkiego Arlene Foster, która nazwała to "niewiarygodnym aktem wrogości".

Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)