Jeśli żyjesz na emigracji informacja o śmierci bliskiej osoby powoduje często nie tylko smutek, ale też konieczność podjęcia działań dotyczących ewentualnego spadkobrania.

Wyjaśnimy najpierw podstawowe pojęcia:

1. Zrzeczenie sie spadku - jest to czynność, którą możemy wykonań wyłącznie za życia spadkobiercy. Często jednak mylona jest z odrzuceniem spadku.
2. Odrzucenie spadku - jest to jedna z możliwości, jaką ma spadkobierca. Skutkiem tej czynności, nie jesteś powołany do spadkobrania, lecz jesteś traktowany przez prawo - tak, jakbyś spadku nie dożył, więc w Twoje miejsce wchodzą na przykład Twoje dzieci, a czasem inne osoby, np. małżonek.
3. Przyjęcie spadku proste (wprost) - oświadczenie spadkobiercy o przyjęcie spadku w całości , tj. wszystkich plusów i minusów, inaczej mówiąc, spadkobierca dziedziczy wszystkie składniki majątku oraz długi spadkobiercy.
4. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza - oświadczenie, w którego skutek spadkobierca dziedziczy spadek, ale za długi pozostawione przez zmarłego odpowiada tylko do wysokości masy spadkowej. Jeśli więc po zmarłym pozostały tylko zadłużenia - spadkobierca nic nie dziedziczy, ale też niczego nie spłaca, dodatkowo jego dzieci nie są już do spadku powołane. Jest to najkorzystniejsza forma - w sytuacji kiedy istnieją długi spadkowe.                   

Zgodnie z art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (najczęściej o śmierci spadkodawcy).

Można złożyć stosowne oświadczenie osobiście - w Polskim Sądzie lub u notariusza, pisemnie do Polskiego Sądu lub przy pomocy pełnomocnika, upoważnionego notarialnie bądź z potwierdzonym urzędowo podpisem.

Złożenie oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku za granicą (w kraju miejsca zamieszkania spadkobiercy):

1. Sporządzenie przez spadkobiercę oświadczenia na piśmie we własnym zakresie i udania się z nim do polskiej placówki dyplomatycznej w kraju pobytu (konsulatu lub ambasady RP), w celu konsularnego poświadczenia podpisu na piśmie przyjmującym / odrzucającym spadek. Następnie należy - także we własnym zakresie - przesłać poświadczone konsularne oświadczenie wraz z wnioskiem o przyjęcie pisemnego oświadczenia o przyjęciu / odrzuceniu spadku do sądu spadku z jednoczesnym uiszczeniem opłaty stałej w wysokości 100 zł           (Opłata konsularna od poświadczenia własnoręczności podpisu na oświadczeniu o odrzuceniu spadku wynosi 30 euro zgodnie z obowiązującym załącznikiem zawierającym tabele opłat w rozporządzeniu Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 23 kwietnia 2013 roku  w sprawie opłat konsularnych (Dz. U. 2013 r. poz. 522),
2. Udzielenie pełnomocnictwa za granicą (w kraju miejsca zamieszkania spadkobiercy) – ten sposób jest zdecydowanie najmniej uciążliwy dla samego spadkobiercy; jedyną czynnością, jaką winien dokonać jest sporządzenie pełnomocnictwa dla odpowiednio określonej osoby na piśmie i jego konsularne poświadczenie w placówce dyplomatycznej na zasadach odpowiednio określonych w pkt 1 powyżej, włączając w to konieczność uiszczenia opłaty za poświadczenie własnoręczności podpisu na pełnomocnictwie w wysokości 30 euro; pozostałe czynności związane z odrzuceniem spadku będą zaś dokonywane przez pełnomocnika według wybranego przez niego sposobu, z tym że przy składaniu oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu swojego mocodawcy przed sądem, oprócz wymogu wniesienia opłaty sądowej w wysokości 100 zł od wniosku w przedmiocie przyjęcia oświadczenia, zajdzie dodatkowo konieczność uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 17 złotych z tytułu złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa w ramach postępowania sądowego.

Niezależnie od wybranego sposobu przyjęcia / odrzucenia spadku oraz tego czy czynność dokonywana jest bezpośrednio albo przez pełnomocnika, każdorazowo należy legitymować się odpisem skróconym aktu zgonu spadkodawcy, który będzie stanowił podstawę odebrania oświadczenia przez uprawniony podmiot. W przypadku składania oświadczenia o odrzuceniu spadku w formie pisemnej odpis aktu zgonu winien w każdym przypadku zostać dodany jako załącznik do składanego wniosku.

 Jeśli masz dzieci i odrzucisz spadek - będziesz mógł następnie jako przedstawiciel ustawowy małoletniego złożyć w jego imieniu oświadczenie o odrzuceniu takiego spadku, ale będzie tutaj potrzebna zgoda polskiego sądu rodzinnego na taką czynność. Będzie zatem konieczne złożenie odpowiedniego wniosku - co znacznie przedłuża postępowanie spadkowe oraz powoduje dodatkowe komplikacje dla osoby żyjącej poza granicami Polski, na przykład w postaci dodatkowych wizyt w PL. 

 Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku - jest Twoim prawem , a nie obowiązkiem.

 Jeżeli spadkobierca - nie złoży w terminie 6 miesięcy - żadnego oświadczenia - z mocy prawa uznaje się go za osobę, która przyjęła spadek z dobrodziejstwem inwentarza, czyli nie będzie on odpowiadał za długi z własnego majątku.

 Na osobę, która przyjęła spadek z dobrodziejstwem inwentarza, czy to z własnej woli, czy też z mocy prawa, przepisy nakładają dodatkowy obowiązek: konieczność stworzenia spisu majątku spadkodawcy - tzw. wykaz inwentarza, który, na podstawie ściśle określonego wzoru, musi samodzielnie sporządzić spadkobierca.

Co ważne, jeśli dopuści się on celowego błędnego wypełnienia takiego dokumentu, może ponieść pełną odpowiedzialność za ewentualny dług. 

W wykazie inwentarza z należytą starannością ujawnia się przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku. W razie ujawnienia po złożeniu wykazu inwentarza przedmiotów należących do spadku, przedmiotów zapisów windykacyjnych lub długów spadkowych pominiętych w wykazie inwentarza składający wykaz uzupełnia go.

W praktyce należyta staranność spadkobiercy może polegać na zwróceniu się do właściwych urzędów (gminy, skarbowego) z zapytaniem o zaległości podatkowe, do ZUS – jeśli spadkodawca prowadził działalność gospodarczą, do dostawców mediów, administratora mieszkania – czy były zaległości w opłatach, do banków – w których spadkodawca miał rachunki bankowe bądź zaciągał w nich kredyty, pożyczki itd. Jeśli jest taka możliwość, należy przejrzeć wszelkie dokumenty pozostawione przez spadkodawcę w poszukiwaniu danych ewentualnych wierzycieli i zwrócić się do nich o podanie stanu zadłużenia.

Spadkobierca, który złożył wykaz inwentarza spłaca długi spadkowe (oczywiście jeśli w ramach spadku odziedziczył jakąkolwiek wartość majątkową) zgodnie ze złożonym wykazem. Nie może jednak zasłaniać się brakiem znajomości wykazu inwentarza złożonego przez innego spadkobiercę (zapisobiorcę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu).  

Sporządzenie wykazu inwentarza i złożenie go w sądzie jest bezpłatne.

Jeśli wykaz inwentarza składany jest przed notariuszem – maksymalna stawka opłaty notarialnej za sporządzenie protokołu wynosi 200 zł netto + podatek VAT.

Jeśli masz wątpliwości jak zachować się w przypadku śmierci bliskiej osoby w Polsce, skontaktuj się z nami.

Możemy pomóc Ci przejść całą procedurę.

Radca Prawny

Agata Mazur

By

Agata Mazur Prawo 2022-10-01

Zgodnie z zapisem art. 9 ust. 1d Ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników dokonanie przez podatnika aktualizacji danych jest jego obowiązkiem.
Naruszenie wskazanego wyżej obowiązku stanowi wykroczenie skarbowe z art. 81 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765, z późn. zm.), zgodnie z którym podatnik lub płatnik, który wbrew obowiązkowi nie dokonuje zgłoszenia identyfikacyjnego podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
ZAP-3 to formularz służący do aktualizacji swoich danych w Urzędzie Skarbowym. Można go wysłać listem, dostarczyć osobiście lub za pomocą internetu - jeśli masz "Profil Zaufany".
W jakich przypadkach osoby fizyczne podlegają w Polsce obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów ?
Zgodnie z polską ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 3 ust. 1a)polskim rezydentem podatkowym jest osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
 
Za taką osobę będziesz uznany jeśli:
 
1) przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym
 
lub
 
2) posiadasz ośrodek interesów życiowych (osobistych lub gospodarczych) w Polsce.
 
Spójnik „lub” wskazuje, że kryteria te należy rozpatrywać rozłącznie i niezależnie także w przypadku rozróżnienia osobistego i gospodarczego ośrodka interesów życiowych.
 
W konsekwencji należy przyjąć - że Urząd Skarbowy uzna Cię polskiego podatnika jeśli - mieszkasz w Polsce przez większą część roku, lub masz w Polsce centrum swoich życiowych interesów, lub też - interesów gospodarczych.
 
Przyjrzyjmy się szczegółowo tym 3 warunkom.
 
I. Do okresu 183 dni wlicza się każdy zaczęty dzień w danym kraju, w tym także weekendy, święta czy dni wolne od pracy. 
 
II. Ośrodek osobistych interesów życiowych - to miejsce, gdzie dana osoba ma więcej więzi rodzinnych, towarzyskich, podejmowanie aktywności społecznej, kulturalnej, sportowej czy też politycznej.
 
W praktyce często podstawowym czynnikiem jest obecność w danym kraju współmałżonka/partnera oraz małoletnich dzieci.
 
W przypadku osób samotnych za ośrodek interesów osobistych przyjmuje się miejsce prowadzenia samodzielnego gospodarstwa domowego, tj. przykładowo relacji z przyjaciółmi, uczestniczenia w życiu kulturalnym, politycznym czy też praktykowania hobby.
 
Dla przykładu, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 grudnia 2018 r. wskazał, że „przez dbałość o ognisko domowe, należy rozumieć, że osoba zainteresowana czyni wszystko, co jest niezbędne, aby mieć to mieszkanie do własnej dyspozycji w każdym czasie, w sposób ciągły, a nie od czasu do czasu, na pobyt, który z różnych względów może mieć charakter krótkotrwały”.
 
Jeżeli więc pracujesz za granicą, lecz wynajmujesz mieszkanie tylko na czas gdy jesteś w tym miejscu w celach zarobkowych - trudno będzie przekonać fiskusa, że centrum Twoich osobistych interesów leży poza Polską.
 
III.  W przepisach brak jest definicji ośrodka interesów gospodarczych. W praktyce chodzi tu o miejsce, gdzie osiąga się większość swoich dochodów z pracy zarobkowej, wykonywania wolnego zawodu czy prowadzenia działalności gospodarczej.
 
Ponadto pod uwagę może być wzięta kwestia posiadanych inwestycji w danym kraju, majątku ruchomego i nieruchomego, depozytów czy lokat, a także kredytów lub polis ubezpieczeniowych. 
 
Jednakże Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrując skargę podatnika z Włoch, wydał korzystną dla Polaków za granicą interpretację, wskazując, iż:  pomimo że pozostawione w Polsce mienie może wpływać na ustalenie ośrodka interesów życiowych, to jednak nie ma ono decydującego charakteru jeśli chodzi o ustalenie interesów gospodarczych. W szczególności nie można mówić o ośrodku gospodarczym w sytuacji, gdy podatnik większość dochodów osiąga z pracy za granicą.
 
Jeśli masz wątpliwości, czy możesz zostać uznany przez Urząd Skarbowy za polskiego rezydenta podatkowego weź więc pod uwagę:
 
że każdorazowo to Urząd Skarbowy interpretuje sytuację podatnika
że jeśli spełniasz choć jeden z opisanych powyżej 3 warunków - najprawdopodobniej będziesz zobligowany do opodatkowania swoich zagranicznych dochodów w Polsce
że możesz sie do tego przygotować - składając w Polsce zawiadomienie o zagranicznym adresie zamieszkania oraz występując o certyfikat rezydencji w kraju, w którym zarobkujesz.
Oczywiście każda sytuacja jest inna - dlatego skontaktuj się z prawnikiem lub Urzędem Skarbowym.

Jeśli nie masz możliwości dostarczenia formularza, lub nie wiesz jak go wypełnić - skontaktuj się z nami.
 
Radca Prawny
Agata Mazur
www.polskiprawnik.co.uk

By

Agata Mazur Prawo 2022-10-01